به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سیزدهمین روز از ماه رجب با سالروز میلاد امام بزرگ انسانیت، حضرت امام علی (ع) مصادف است، تنها بشری که در خانه خدا، کعبه متولد شد. ویژگی منحصر به فرد این امام بزرگوار تنها در شخصیت و رفتار ویژه‌اش خلاصه نمی‌شود؛ بلکه روایت ولادت ایشان نیز متفاوت از همه انسان‌های دیگر است؛ از همین رو درباره تاریخ، مکان و شرایط تولد آن حضرت علما، راویان و نویسندگان شیعه و اهل سنت بسیار نوشتهاند.
خبرگزاری تسنیم به مناسبت میلاد مولی‌الموحدین، امام علی(ع)، در همین‌باره با سیدمحمود جوادی پژوهشگر تاریخ اسلام، به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
*ولادت امام علی علیه السلام نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می‌رود، شاید این پرسش خیلی‌ها باشد که چرا این ولادت به شکلی منحصر به‌فرد اتفاق افتاده و چرا بسیاری می‌خواهند این ویژگی منحصر به‌فرد امیرالمومنین(ع) را زیر سؤال ببرند؟
تولد هر انسان یک هیجان و شادی خاصی برای والدین، منسوبین و اطرافیان او به همراه دارد که نسبت به سایر شادی‌ها و اتفاقات خوشایند دیگر متمایز می‌کند اما وقتی این تولد با یک نشانه شگفت‌آور و پدیده حیرت‌انگیز و غیر طبیعی همراه شود، این تولد برای دوستداران آن فرد به رویدادی خاص و منحصر به‌فرد تبدیل می‌شود، که اهل حسد و دشمنان آن شخص چشم دیدن و شنیدن درباره این اتفاق مهم را ندارند.
از خلقت حضرت آدم علیه السلام تا حضرت عیسی (علی نبینا و آله و علیه السلام) و برخی انبیاء دیگر، بشر شاهد اعجاز خداوند متعال در خلقت و ولادت برخی پیامبران الهی بوده و تصور بر آن می‌رفت که با مبعوث شدن خاتم انبیا، حضرت محمد(ص) باب معجزات بسته شود، و از این پس بشر این اقبال را نخواهد داشت تا با چشمان خود اعجاز دیگری را ببیند.
ولادت امیرالمومنین، حضرت علی علیه السلام، در روز 13 رجب عام الفیل (حدود 600 میلادی) مصادف با یک پدیده شگفت‌انگیز بود که به وضوح نشان می‌داد این مولود در آینده نه چندان دور به جایگاه رفیع و بلندی خواهد رسید و دلالت بر امری بزرگ دارد که از ظهور آیتی از آیات خدا خبر می‌داد.
شکافته شدن رکن یمانی خانه خدا برای حضرت فاطمه بنت اسد و فراخوانده شدن وی به درون کعبه – به معنای فراهم شدن شرایط مکانی برای ولادت حضرت علی علیه السلام – و شکافته شدن دوباره رکن یمانی برای خروج حضرت فاطمه بنت اسد به همراه مولود مبارک خود، آن روز همه اهالی مکه را شگفت‌زده و انگشت به دهان کرده بود.
در برخی از روایات درباره جریان ولادت امیرالمؤمنین علی علیه السلام این چنین نقل شده است: «یزید بن قعنب گوید: من و عباس بن عبدالمطلب و گروهی از خاندان عبدالعزی در برابر خانه خدا نشسته بودیم که ناگهان دیدیم فاطمه بنت اسد، مادر امیرمؤمنان(ع) که به آن حضرت حامله بود و 9 ماه از مدت حملش می‌گذشت، با حالتی خاص که حاکی از درد زایمان بود، وارد شد و به درگاه خداوند عرض کرد: پروردگارا! من به تو و پیامبران و کتاب‌هایی که از جانب تو فرستاده شده‌اند، ایمان دارم و سخن جدم ابراهیم خلیل را تصدیق و باور دارم که او این خانه والا را بنا کرده و به حق این فرزندی که در شکم دارم سوگند می‌دهم که وضع حمل مرا آسان کنی.
یزید بن قعنب گفته: در این هنگام دیدم دیوار پشت کعبه شکافت و فاطمه وارد کعبه شد و از چشمان ما ناپدید گشت و دیوار به هم چسبید. برخاستیم که قفل در خانه کعبه را باز کنیم، قفل باز نشد، دانستیم که این رویداد به فرمان خدا رخ داده است. پس از چهار روز که گذشت فاطمه از خانه کعبه بیرون آمد و نوزادش امیرمؤمنان(ع) را روی دست داشت و گفت: من بر زنان گذشته تاریخ برتری یافته‌ام؛ زیرا آسیه دختر مزاحم، خدا را به صورت پنهانی در جایی عبادت می‌کرد که عبادت خدا در آنجا جز از روی ناچاری سزاوار نبود، و مریم دختر عمران آن شاخه خشکیده خرما را با دستش تکان داد تا آنکه خرمایی تازه از آن فرو ریخت و خورد؛ ولی من وارد خانه خدا شدم و از میوه‌ها و نعمت‌های بهشتی خوردم و وقتی خواستم خارج شوم هاتفی به من گفت: فاطمه! او را علی نام بگذار، چرا که او بلندمرتبه است و خداوند علی اعلی می‌گوید نام او را از نام خودم مشتق ساختم و او را به آداب و اخلاق خودم تربیت کردم و از علوم پیچیده خود آگاهش نمودم، او کسی است که بتها را در خانه من می‌شکند و بر بام خانه‌ام اذان می‌گوید و مرا به مجد و بزرگواری یاد می‌کند. خوشا به حال کسی که او را دوست بدارد و از او فرمان برد و وای بر کسی که او را دشمن بدارد و فرمانش نبرد.
شایان ذکر است که این رویداد با اندکی تفاوت در منابع بسیاری ذکر شده است و از شگفتی‌های این واقعه مهم تاریخی این است که فاطمه بنت اسد نه از درب خانه خدا بلکه با شکافته شدن دیوار آن وارد کعبه گردید تا این رویداد عجیب دلیل و برهانی روشن‌تر بر معجزه باشد و آیندگان نتوانند آن را پدیده‌ای تصادفی و اتفاقی قلمداد کنند.
*همانگونه که ولادت امیرالمومنین در کعبه منحصر به‌فرد است، نامگذاری ایشان نیز باید خاص و منحصر به فرد باشد، در این زمینه توضیح بدهید.
در روایتی چنین آمده است: چون علی(علیه السلام) از مادرش فاطمه بنت اسد متولد شد، فاطمه نام پدرش «اسد» را بر او گذارد؛ اما وقتی جناب ابوطالب (ع) قضیه ورود فاطمه بنت اسد به درون کعبه را شنید، (این ماجرا حداقل سه شبانه‌روز نقل محافل مکه بود) به همسرش گفت: «فاطمه! بیا امشب به بالای کوه ابو قبیس برویم و خدا را بخوانیم، شاید ما را خبر از اسمی برای این نوزاد بدهد».
چون شب شد، ابوطالب به کوه ابوقبیس رفت، دستان خود را به سمت آسمان بلند کرد و از خدا خواست نامی شایسته برای فرزند خود برگزیند. گفته می‌شود صدای هاتفی از آسمان به گوش ابوطالب رسید که می‌گفت: نامش را «علی» بگذار. ابوطالب از این مسئله شادمان شد و ماجرای نامگذاری فرزند خودرا به صورت شعر درآورد و بر لوحی نوشت و در خانه خدا آویزان کرد.
قندوزی حنفی در کتاب «ینابیع المودة، ج2، ص306» نقل می کند و می‌گوید: «ابوطالب(ع) از این قضیه (انتخاب نام امام علی (ع) از طرف خداوند) بسیار شادمان شد و در برابر خداوند سجده و 10 شتر برای امیرالمومنین (ع) عقیقه کرد. این شعر ابوطالب و صدای هاتف قضیه در لوحی نوشته شد و در خانه خدا آویزان بود و بنی‌هاشم بر قریش فخر فروشی می‌کردند از این جهت، تا اینکه این لوح در زمان جنگ حجاج با ابن زبیر به سرقت رفت و بعد از آن، دیگر کسی این لوح را مشاهده نکرد».
با وجود اعتراف بسیاری از بزرگان اهل سنت و وجود روایات متعدد در کتب معتبر آنها در خصوص نامگذاری حضرت علی (ع) و اینکه خداوند متعال این نام را برای ایشان برگزیده است، اما متأسفانه امروز جریان متحجر سلفی و وهابی با این دیدگاه اهل سنت مخالفند و مانند انکار ولادت امیرالمومنین (ع) در جوف کعبه، از بیخ و بُن منکر موضوع نامگذاری حضرت علی علیه السلام هستند.
گفته می‌شود در زمان خلیفه اول و دوم جو اختناق حاکم بر جامعه – به دلیل ملاحظات سیاسی و به جهت پیشگیری از اختلاف میان مسلمانان – چنان سنگین بود که کسی جرأت نقل احادیثی که در آن به حقانیت اهل بیت پیامبر اشاره می کرد، نداشت. غالب شیعیان در آن دوران سعی می‌کردند تقیه کنند و مردم خودرا از مسائل دردسر ساز دور نگه می‌داشتند و حتی نام «علی» را نیز از بیم دشمنان اهل بیت علیهم السلام بر روی فرزندان خود نمی گذاشتند، این وضعیت تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز یعنی حدود 100 سال ادامه داشت. تسمیه به نام علی (علیه السّلام) در زمان معاویه نیز برای شیعیان – جز برای طالبیان- ممنوع بود، و کسی که نام علی برای فرزندش بر می‌گزید، او را شکنجه و آزار می‌دادند و حتی خانه‌اش را ویران می‌کردند. شاید باور اینگونه مسائل برای افراد بی‌اطلاع سخت باشد اما در روزهای اوج یکه‌تازی گروه تروریستی داعش در مناطقی از سوریه و عراق، خبرهایی منتشر می‌شد که آنها بسیاری از شیعیان به جرم همنامی با اهل بیت پیامبر سر بریدند.
امام حسین علیه السلام که این شرایط اختناق را می‌دید، برای مقابله با وضع موجود نام همه فرزندان خودرا علی گذاشت. القاب فراوانی برای امام علی علیه السلام گزارش شده که از جمله می‌توان به:
اسد الله (شیرخدا) ، سید عرب (امیر عرب) ، سید المسلمین ، امام المتقین ، امیر النحل،الأنزع البطین ، یعسوب الدین ، یعسوب المؤمنین ، مرتضی ، حیدر، کاشف الکرب ، أعلم الامة ،أول من اسلم ،أول من صلی ، خیر البشر، عمود الدین ،سید الشهداء، رایة الهدی، باب الهدی، الولی، الوصی، قائد الغر المحجلین، خاتم الوصیین، علی الصدیق الاکبر، علی اول من آمن بالله، علی خدن رسول الله و مهمتر از همه امیر المؤمنین اشاره کرد؛ شیعیان این لقب را بنا بر نص پیامبر صلی الله علیه و آله مخصوص آن امام دانسته و به کارگیری آن را حتی برای سایر معصومان علیهم السلام مجاز نمی‌دانند.
*چه اسناد و مدارکی در کتب برادران اهل سنت وجود دارد که دلالت بر ولادت امیرالمومنین در کعبه می‌کند و می‌تواند خط بطلانی بر تشکیک‌کنندگان در این زمینه باشد؟
ما در اینجا سعی داریم با استفاده از برخی روایت ها و نقل قول‌های نوشته شده در طول تاریخ درباره زمان و مکان ولادت آن حضرت به مواردی اشاره کنیم که می‌تواند خط بطلانی بر تلاش تشکیک کنندگان درباره مکان ولادت امیرالمؤمنین باشد.
•حافظ ابو عبدالله محمد بن عبدالله، معروف به حاکم نیشابوری، که همه بزرگان اهل سنت او را مورد اعتماد و استناد دانسته‌اند و خود از بزرگان ایشان است، در کتاب بسیار معروفش مستدرک صحیحین می‌گوید: «روایات متواتر است که فاطمه بنت اسد، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب ـ کرّم الله ـ وجهه، را در خانه کعبه به دنیا آورده است».
• شاه ولی الله احمد بن عبدالرحیم دهلوی، محدث متعصب اهل سنت، در کتاب «ازالة الخفاء عن خلافة الخلفاء» می نویسد: «بی گمان روایات متواتر است در این که فاطمه بنت اسد، امیرالمومنین علی بن ابی طالب را در درون کعبه به دنیا آورد، بدون تردید او در روز جمعه سیزدهم رجب، سی سال بعد از عام‌الفیل، در خانه کعبه به دنیا آمده است، و هرگز پیش از او یا بعد از او کسی در خانه کعبه زاده نشده است».
•شهاب‌الدین ابوالثناء، سید محمود آلوسی، صاحب تفسیر آلوسی، در شرح بر قصیده عینیه عبدالباقی افندی می‌نویسد: « ولادت امیرمؤمنان کرم الله وجهه در درون کعبه، در سراسر دنیا مشهور است و در کتابهای هر دو فرقه شیعه و سنی روایت شده است، و هرگز در مورد غیر ایشان چنین فضیلتی ثابت نشده است». (سرح الخریدة الغیبة فی شرح القصیدة العینیّه)
• نورالدین علی بن محمد بن صباغ مکی، از دانشمندان معروف اهل سنت، مشهور به ابن صباغ مالکی در کتاب «الفصول المهمّه» با سلسله سند از ابن مغازلی، از امام سجاد ـ علیه السلام ـ مبنی بر ولادت امام علی ـ علیه السلام ـ در درون خانه کعبه نقل کرده است که: «پیش از او کسی در بیت الله الحرام متولد نشد، و این برتری ویژه اوست از سوی خداوند برای ابراز کرامت و شرافت و شکوهمندی او».
•«روایت شده است که فاطمه بنت أسد در حالی که باردار بود خانه خدا را طواف می‌کرد، درد زایمان او را فراگرفت در خانه کعبه به روی او باز شد، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آورد». تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی
•«محل تولد علی علیه السلام، خانه کعبه است». مروج الذهب، علی بن الحسین مسعودی
• «امیر مؤمنان شب جمعه سیزده رجب، سال سیم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است» . کفایة الطالب، حافظ گنجی شافعی
•«آن حضرت در داخل خانه کعبه متولد شد و عمر رسول خدا در آن روز سی سال بود». السیرة الحلبیة، علی بن برهان الدین حلبی
*آیا می توانید به چند نمونه از منابع اهل سنت که به شکافته شدن کعبه تصریح می‌کند، اشاره کنید؟
منابعی از اهل سنت که به طور صریح به شکافته شدن دیوار کعبه اشاره کرده‌اند نیز عبارتند از:
• محمد شریف خان شیروانی در کتاب «چوتهی کتاب» به ولادت امام علی ـ علیه السلام ـ در درون کعبه و شکافته شدن دیوار کعبه و شنیده شدن صدای هاتف غیبی تصریح کرده است.
• مولوی حافظ حکیم ظهیر احمد سهسوانی در کتاب «ظهیر البشر» در احوال و فضائل ائمه می‌نویسد: «چون خداوند اراده نمود که شرفی بر شرف های کعبه بیفزاید، دیوار کعبه را بشکافت و فاطمه بنت اسد را به درون کعبه فرا خواند و فاطمه فرزندش علی را در درون کعبه به دنیا آورد».
•علامه حسن بن امان الله مولوی عظیم آبادی هندی، درکتاب تجهیز الجیش جریان ولادت امام علی ـ علیه السلام ـ را طبق روایت «بشائر المصطفی» از یزید بن قعنب نقل کرده است.
• دکتر محمد شاه قادری، دانشمند و پزشک نامی سرزمین لاهور، در کتاب «مصباح المقربین» اشاره می‌کند که امیرمؤمنان علیه السلام در درون کعبه متولد شد و تصریح می‌کند که مادر آن جناب در حال طواف کعبه بود که او را درد زایمان گرفت، دیوار کعبه شکافته شد و فاطمه بنت اسد به درون کعبه فرا خوانده شد، سپس تأکید می‌کند که هرگز چنین شرف و فضیلتی به جز امیرمؤمنان برای احدی نصیب و میسر نشده است. …
بنابراین با بررسی متون تاریخی به این نتیجه می‌رسیم که جریان ولادت امام علی (ع) و شکافته شدن دیوار کعبه در منابع متعددی از اهل سنت نقل شده است که برای نمونه به شماری از آنها اشاره کردیم.
*شاید این مقدار اسناد و مدارک کافی باشد اما اگر فکر می‌کنید بازهم اسناد و مدارکی در خصوص زمان و مکان ولادت امیرالمونین علیه السلام وجود دارد که لازم است به آن اشاره شود، برای ما بیان کنید.
حضرت امیرالمومنین علیه السلام در سال سی‌ام عام الفیل یعنی 30 سال بعد از واقعه اصحاب فیل که در قرآن کریم نیز به این واقعه اشاره شده است، متولد شدند. پس از رحلت پیامبر گرامی، حضرت امام علی علیه السلام 30 سال در قید حیات بودند. به روایت امام صادق، رسول خدا صلی الله علیه وآله و امیرالمومنین علیه السلام 30 سال با یکدیگر تفاوت سنی داشتند.( اصول کافی، شیخ کلینی)
•آن حضرت در سیزدهم رجب سال سی‌ام عام الفیل در بیت الحرام یعنی کعبه به دنیا آمدند. (خصایص الامیرالمومنین علیه السلام،سیدشریف رضی)
•حضرت امیر المومنین علی بن ابى طالب علیه السلام ،در روز جمعه سیزدهم ماه رجب پس از 30 سال از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد، نه پیش از وى کسى در خانه خدا به دنیا آمده و نه بعد از آن حضرت. تولد امیر مؤمنان علیه السّلام در خانه خداوند فضیلت و شرافتى است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است . (ارشاد،شیخ مفید)
•آن حضرت در 13 رجب در سال سی ام عام الفیل و بنابر روایتی در سال 28 عام‌الفیل در کعبه متولد شده اند. در کتاب مصباح المتجحد نیز این نقل از کتاب تاریخ قم روایت می شود که حضرت علی علیه السلام زمانی به دنیا آمدند که پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله 28 ساله بودند و امیرالمومنین علیه السلام 12 سال قبل از بعثت به دنیا آمدند. این قول از ابن عباس هم نقل شده است. (تاریخ قم،حسن بن محمد قمی)
•روایتی از قول رسول خدا صلی الله علیه واله به نقل از جابربن انصاری وجود دارد که می گوید:
«وقتی از آن حضرت درباره ولادت امیرالمومنین (علیه السلام) سوال کردند ایشان پاسخ دادند: از من درباره بهترین مولود سوال کردید که در زمان ما شبیه عیسی (علیه السلام) متولد شد، مرد عابد زاهدی به نام مبرم بن روئیب زندگی می کرد که 270 سال خداوند را عبادت کرده در این مدت از خداوند حاجتی نخواسته بود پس خداوند ابوطالب را به سوی او فرستاد و وقتی مبرم او را دید از جایش بلند شد و سر ابوطالب را بوسید. سپس او را در مقابل خود نشاند و از او سوال کرد که تو چه کسی هستی؟ ابوطالب پاسخ داد مردی از مردم تهامه هستم. آن مرد سؤال کرد از کدام طایفه تهامه هستی، که ابوطالب جواب داد: از طایفه بنی هاشم؛ در این هنگام آن مرد زاهد عابد برای دومین‌بار سر ابوطالب را بوسید و گفت: همانا خداوند به من الهامی کرده است. ابوطالب سؤال کرد چه الهامی؟ او جواب داد: از تو فرزندی متولد می‌شود که او ولی خداوند خواهد شد. پس در شبی که حضرت امام علی (علیه السلام) متولد شدند، زمین به نور وجود ایشان روشن شد و در این حال ابوطالب از خانه خارج شد و می‌گفت ای مردم ولیّ خدا عزوجل در کعبه متولد شده است.» (مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب)
*تشکیک‌کنندگان محل ولادت امیرالمومنین چگونه دست به تحریف روایات و جعل سند می‌زدند، چه عاملی موجب شد آنها موفق نشوند؟
با همه اسناد موجود در کتب معتبر اهل سنت بسیار تأسف‌آور است که هنوز هم برخی از دشمنان امیرالمومنین، علی علیه السلام مکان ولادت آن حضرت را فضیلت نمی‌شمارند. آنها و پیشینیانشان در دشمنی خود با آن حضرت تا آنجا پیش رفتند که با ساخت روایتی جعلی و نسبت دادن ماجرای ولادت در کعبه به «حکیم بن حزام بن خویلد» (از صحابه رسول خدا) سعی کردند او را «ولید الکعبه» معرفی کنند. آنها برای اثبات ادعای خود روایاتی جعلی از مصعب بن زبیر مطرح می کنند که می‌گوید «حکیم» در داخل خانه کعبه به دنیا آمده است، در حالی که این واقعه در برخی منابع اهل سنت و منابع شیعه رد شده است، و کاملاً روشن است که این موضوع برای تحت‌الشعاع قرار دادن تولد امام علی (علیه‌السّلام) در کعبه ساخته شده است.
برخی دیگر از آنها وقتی برای اثبات ادعای خود راه به جایی نبردند، ولادت امیرالمؤمنین علیه السلام در کعبه – به بهانه اینکه این ولادت میان بتهای دوران جاهلیت درون کعبه صورت گرفته – را کوچک شمردند و چنین گفتند: «چون کعبه محل نگهداری بتها شده بود؛ لذا ولادت حضرت علی (ع) در آن اصلاً فضیلت به شمار نمی‌رود»! باید گفت همین کعبه‌ای که به گفته این کوردلان محل نگهداری بتها بود و تولد در آن برای کسی فضیلت نمی‌آورد، چنان نزد خدا دارای فضیلت بود که از رسولش خواست قبله خودرا از مسجدالاقصی به سوی مسجدالحرام تغییر دهد، و این فرمان در حالی از سوی پروردگار متعال صادر شد که کعبه تا پیش از فتح مکه همچنان مملو از بتهای کوچک و بزرگ بود و رسول خدا (ص) با وجود این بتها به سویش نماز می‌گزارد. همچنین باید گفت اگر این ولادت دارای فضیلت نبود دشمنان اهل بیت این قدر تلاش نمی‌کردند با دروغ‌های متعدد، جعل سند و ادعاهای ساختگی بودنش، وقوع آن را انکار کنند.
دشمنان امیر المومنین علیه السلام (ناصبی‌ها) در طول تاریخ و با وجود تلاش‌های بی‌امان آنها برای تحریف روایات مرتبط با محل ولادت آن حضرت و یا کتمان کردن آن، نتوانستند این واقعیت غیر قابل انکار را از جویندگان حقیقت پنهان کنند؛ چراکه اراده خداوند بر این بوده که نور حق تا ابد آشکار بماند و این نشانه تا به امروز بر روی دیوار کعبه باقی بماند و حقانیت علی علیه السلام بعنوان جانشین برحق رسول خدا (ص) را فریاد بزند.
*اگر ولادت امیرالمومنین(ع) در کعبه را سرآغاز و سرآمد فضیلت‌های آن حضرت بدانیم، کدام یک از دیگر فضائل ایشان در این سطح از برجستگی قرار دارد؟
اگر فرض بر این بگذاریم که ولادت امام علی علیه السلام در کعبه تنها فضیلت آن حضرت به شمار می‌رود، همین یک فضیلت برای ما شیعیان کافی است که این امام را بزرگ و گرامی بداریم و قدر و منزلت آن حضرت را تا ابد پاس بداریم، اما باید گفت فضیلت آن حضرت تنها در معجزه ولادت ایشان محدود و خلاصه نمی‌شود بلکه با توجه به سیره زندگی منحصر به فرد و سرتاسر افتخار امیرالمومنین علی علیه‌السلام در ابعادی مانند ایمان، زهد، تقوا، شجاعت، عدالت، بلاغت و … مبالغه نیست اگر بگوییم با توجه به ابعاد و جودی و مجموع فضائل و کمالات ایشان، آن حضرت (ع) بعد از قرآن کریم معجزه بی‌نظیر پیامبر اکرم (ص) بود.
شیخ مفید(ره) در فرازی از زیارتنامه امیرمؤمنان در شب مبعث در وصف آن حضرت چقدر زیبا و گویا ایشان را به‌عنوان معجزه پیامبر اکرم (ص) مطرح کرده است: «الَّذِی جَعَلْتَهُ سَیْفاً لِنُبُوَّتِهِ وَ مُعْجِزاً لِرِسَالَتِهِ وَ دِلاَلَةً وَاضِحَةً لِحُجَّتِهِ»؛ آن که او را قرار دادی شمشیری برای نبوّتش (نبوّت پیامبر اکرم) و معجزه‌ای برای رسالتش و دلالتی روشن برای حجّتش.
در همین سیاق، ابن ندیم کتاب‌شناس و مورخ مشهور قرن چهارم هجری و در اثبات این موضوع، به نقل از محمد بن عمر بن واقد واقدی درباره امام علی علیه السلام چنین می‌نویسد: «وهو الذی روی أن علیاً علیه السلام کان من معجزات النبی صلی الله علیه وسلم کالعصا لموسی علیه السلام وإحیاء الموتی لعیسی بن مریم علیه السلام» …. واقدی (مورخ مشهور) می‌گفت: علی (علیه السلام) از معجزات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود؛ همانطور که عصا معجزه موسی (علیه السلام) و زنده کردن مردگان معجزه عیسی (علیه السلام) بود، علی بن ابی طالب (علیه السلام) هم معجزه پیامبر ما بود.
این مبحث را با شعری زیبا از میرداماد علیه الرحمه در مدح امیر المومنین علی علیه السلام و در اشاره به معجزه ولادت آن حضرت به پایان می‌رسانیم تا حسن ختامی بر آن باشد:
کالدر ولدت یا تمام الشرف
فی الکعبة و اتخذتها کالصدف
فاستقبلت الوجوه شطر الکعبة
و الکعبة وجهها تجاه النجف
همانند دُر زاده شدی ای همه ی شرف
و کعبه را همچون صدفی برای خود قرار دادی
صورت‌ها (صورت نمازگزاران) همه رو به کعبه اند
در حالی که روی کعبه به سوی نجف است.
(منظور از روی کعبه ضلعی است که درٍ خانه خدا در آن قرار دارد)
* شاید بتوان گفت که حضرت علی علیه السلام از دست دوستان نادان و دشمنان قسم خورده خود به یک اندازه آزار دیدند، برخورد ایشان با این دو گروه چگونه بود؟
بله درست است، امام علی علیه السلام در زمان حیات خود گرفتار غالیان (غلات) و دشمنان جاهلی بود که درک صحیحی از جایگاه امیر المومنین (ع) نداشتند و همواره آن حضرت را آزار می‌دادند. این دشمنی و غلو همچنان نیز ادامه دارد و تقریباً در دوران همه ائمه معصومین علیهم السلام ادامه داشت.
غلوّ یک جریان فکری انحرافی است؛ به این معنا که انسان چیزی یا کسی را از آن حدی که هست بالاتر بداند. به‌طور مثال بگوید حضرت مسیح (ع) خدا یا فرزند خداست. یا امام علی (ع) خالق جهان است. غالیان کسانی بودند که رهبران دینی خود را فراتر از اندازه بشری می پنداشتند و صفات خدایی به آنان می دادند. برخی اعتقادات آنان عبارتند از: اعتقاد به الوهیت امام یا رهبر، نبوت ائمه(ع) و شبیه به آن.
روایت شده است که آن حضرت میان یاران خود نشسته بود. ناگاه زنى زیبا از کنار ایشان گذشت، آن قوم دیده بر او دوختند، فرمود: «همانا دیدگان این نرینگان به شهوت نگران است و این سبب هیجان است، هرگاه کسى از شما به زنى نگریست که او را خوش آمد با همسر خویش گرد آید که آن زن هم زنى چون زن خود اوست.» مردى از خوارج گفت: «خدایش این کافر را (امام علی) بکشد که چه فقیه دانایى است». ببینید جهل جماعت تا کجا پیش رفته بود که آنها با توجه به دیدن و درک ابعاد دست نیافتنی وجود پر برکت امیرالمومنین (ع) اما با این حال آن حضرت را به راحتی تکفیر کرده و کورکورانه و کوردلانه با ایشان دشمنی می‌کردند.
در زمان امیرالمومنین علی(ع) از پیدایش غالیانی که بتوان به طور یقین وجود آنان را اثبات کرد، چیزی گزارش نشده است؛ هر چند گزارش‌هایی از وجود فرقه‌ای به نام سبأیّه (پیروان عبداللّه بن سبأ) رسیده است، اما تحقیقات شیعه و سنی به ویژه مرحوم علامه عسکری، حکایت از آن دارد که اصل وجود چنین فرقه‌ای مورد انکار قرار گرفته است. علامه عسکری داستان‌سرایی سیف بن عمرو را خاستگاه پیدایش چنین فرقه‌ای در کتب حدیثی و تاریخی می‌داند. آن مرحوم در کتاب خود، عبد اللّه بن سبأ به تفصیل به این موضوع پرداخته است که می‌توان از علل و عوامل این فرقه‌تراشی، ضدیت با شیعه، توجیه اعمال و رفتار عثمان و سایر صحابه، توجیه جنگ‌های آن زمان و تخطئه برخی عقاید صحیح شیعه، همچون رجعت و مهدویت و نسبت دادن آن عقاید به عبداللّه بن سبأ را برشمرد که متأسفانه برخی از شیعیان مانند نوبختی در فرق الشیعة و سعد بن عبداللّه اشعری در المقالات و الفرق نیز این مطالب را آورده‌اند.
به هر حال در تاریخ آمده است، عقیده عبداللّه بن سبأ به وصایت علی(ع) و نسبت الوهیت به علی(ع) و حلول جزو الهی در وجود علی(ع) و امامان بعد از او و… است که امام علی(ع) نیز به شدت با وی برخورد کرده، حتّی در برخی روایات سوزاندن عبداللّه بن سبأ توسط آن حضرت گزارش شده است. هر چند مشهور آن است که عبداللّه بن سبأ را توبه داد و سپس او را به مدائن تبعید کرد، ولی وی در آنجا نیز دست از عقاید خود برنداشت و آنگاه که امام علی(ع) به شهادت رسید، شهادت آن حضرت را تکذیب کرد و گفت: حتی اگر مغز سر او را برای من در 70 لفاف بیاورید، به مردن او معتقد نخواهم شد.
در احادیث متعددی از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است که ایشان به صراحت پدیده غلّو را نفی کرده و نسبت به آن هشدار داده‌اند. از پیامبر(ص) نقل شده است که از غلو در دین بر حذر باشید که پیشینیانِ شما را غلو در دین نابود ساخت. حضرت علی علیه السلام و دیگر ائمه معصومین علیهم السلام ضمن برخورد عادلانه با منکران ولایت، برخوردی قاطع با غلات داشتند. امام علی(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «از غلو درباره ما حذر کنید» و در جایی دیگر نیز می‌فرمایند: «دو کس به خاطر من به هلاکت رسیدند: عاشق غالی و دشمن خشمگین».
*به عنوان حسن ختام این گفت‌وگو، اگر ممکن است کمی درباره جایگاه منکران ولایت امیرالمومنین نزد خدا بگویید.
بی‌شک منکران ولایت علی بن ابی طالب هیچ جایگاهی جز آتش دوزخ و خشم الهی ندارند. در اینجا ذکر این معجزه الهی در حق ولایت امیرالمومنین علیه‌السلام لازم است تا جایگاه واقعی دشمنان و منکران ولایت ایشان آشکار شود.
هنگامى که رسول خدا(ص) در روزِ «غدیر خم»، على(ع) را به جانشینی خود منصوب کرد، چیزى نگذشت که این مسئله در بلاد و شهرها منتشر شد، مردی به نام «نعمان بن حارث فهرى» نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و با گستاخی گفت: «دعوتنا أن نشهد أن لا إله إلا الله، وأنک رسول الله فصدقناک»؛ ای محمد! به ما دستور دادى شهادت به یگانگى خدا و این که تو پیامبری بدهیم، ما هم شهادت دادیم… تا این که على را به جانشینى خود منصوب کردى، و گفتى : «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌ مَوْلاهُ». آیا این سخن از ناحیه خداست؟ پیامبرفرمود: «آری». نعمان گفت: «اللّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِک فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماء»؛ خدایا اگر این امر حقی است از سوی تو پس بر ما از آسمانت سنگ ببار، اینجا بود که سنگى از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت، همین جا بود که آیه «سَأَلَ سائلُ بِعَذَاب وَاقِع * لِلْکفِرِینَ لَیْس لَهُ دَافِعٌ * مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعَارِجِ » نازل شد.
انتهای پیام/
